İzmir'de iki lise öğrencisi, kişilerin DNA bilgilerinden yararlanılarak
kimliklerinin tespiti ve ayırt edilmesi amacıyla geliştirdikleri
''Genetik Parmak İzi: Mikrosatellit Marker Analizi ile Ulusal Veri
Bankası Oluşturulması'' projesiyle kişilere ait DNA bilgilerini
şifreledi.
Şifrelenen bilgileri barkodlara dönüştüren öğrenciler, bu barkodları anahtarlıklarda taşınır hale getirdi.
İzmir ****** Lisesi 11'inci sınıf öğrencileri Ahmet Can Ataman
ve Ozan Çabuk, öğretmenleri Benal Hepsöğütlü ve Nilüfer Ülcay'ın
danışmanlığında hazırladıkları proje hakkında AA muhabirine yaptıkları
açıklamada projenin kişilerin kimlik tespiti ve birbirlerinden ayırt
edilmesinde DNA'ların kullanılmasını amaçladığını kaydettiler.
Öğrencilerden Ataman, işlemler için kişilerden kan veya tükürük örnekleri alındığını belirterek, şunları anlattı:
"Çalışmamız için 12 kişiden tükürük örnekleri aldık. Bu
örneklerden DNA'yı izole ettikten sonra, çalışmalarımızı kolaylaştırmak
amacıyla DNA'da bazı bölgeleri çoğalttık.
Yaptığımız analiz çalışmasıyla tanımlanan bu bölgelerin
bilgisayarda rakamlarla şifrelenmesini sağladık. Bu işlem sonucunda her
kişiye ait 32 haneli genetik şifre oluştu. Bu şifreyi de barkodlama
programıyla barkodlara çevirdik ve her kişinin barkodunu belirledik.
Kişilerin barkodu, okuyucuyla tarandığında kişinin
hazırladığımız veri tabanına girilmiş adı, soyadı, anne ve babasının
adı, adresi, kan grubu, daha önce geçirdiği hastalıkları, alerjileri,
medeni hali, sabıka kaydı, eğitim durumu pek çok farklı bilgisi,
genetik özellikleri bilgisayar ekranında görülebilir hale geldi."
Ataman, kişiye ait belirlenen barkodun taşınabilmesi için
numaranın anahtarlık haline getirildiğini, istenildiği takdirde
taşınması kolay olabilecek şekilde bir kimlik kartı halinde de
kullanılabileceğini ifade etti.
Ozan Çabuk ise barkodlanan genetik bilgilerin farklı amaçlar
için kullanılabileceğini, kimlik tespiti gerektiren durumlara hız
kazandırılacağını söyledi.
Kayıp çocukların ailesine ulaşmada kolaylık
Çabuk, oluşturulacak veri tabanıyla yöntemin deprem, sel gibi
afetlerin ardından hayatını kaybedenlerin ya da bilincini yitirenlerin
kimliğinin belirlenmesinde kullanılabileceğini, suçluların tespitinde
de faydalı olacağını bildirdi. Hastaneye getirilen acil bir hastanın
daha önceden geçirdiği hastalıklarının, uygulanan tedavilerin bu
yöntemle kısa sürede öğrenilerek tedaviye hız kazandırılabileceğini
söyleyen Çabuk, anne ve babanın belirlenmesinde de bu yöntemin
kullanılabileceğini ifade etti.
Çalışmalar için seçilen 12 kişi arasında öğretmenleri,
öğretmenlerinin eşi ve kızının da bulunduğunu kaydeden Çabuk, şunları
anlattı:
"Kayıp çocukların hangi anne babaya ait oldukları çocuktan
alınan örnekler ile olası anne ve babadan alınan örnekler
karşılaştırılarak tespit edilebilir. Çocukların DNA'sındaki belli
bölgelerinden elde edilen 2 numara vardır. Çocuklar, bu numaraların
birisini anneden diğerini ise babadan alır."
Sistemin kullanılabilir hale getirilmesini istediklerini ifade eden
Çabuk, Türkiye'ye genetik yapılarıyla oynanmış bitki ve hayvanların
gönderildiği iddiaların bulunduğunu belirterek, şöyle konuştu:
"Türkiye'ye genetik yapılarıyla oynanmış mısır ya da çeşitli
bitkilerin hatta hayvanların gönderildiğini söyleyenler var. Biz
projeyi biraz daha geliştirip bitki ve hayvanların da genetik
bilgilerinden barkod oluşturmak istiyoruz.
Bu yolla genetik yapısıyla oynanmış bitki ve hayvanları
belirlemek istiyoruz. Gümrüklere konulacak barkod örnekleriyle yurt
dışından gelenlerin genetik yapısı kıyaslanabilir."
Öğrenciler, genetik bilgilerin şifrelenerek barkod haline
getirilmesi işleminin yaklaşık 2.5 saat sürdüğünü ve 150-200 YTL'ye mal
olduğunu belirterek, maliyetin düşürülebileceğini ifade ettiler.
Uzman görüşü
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Ana Bilim Dalı
öğretim görevlisi Dr. Esra Ataman Arıkan, DNA'nın şifrelenmesinin tıpta
kemik iliği naklinde, iliğin uyuşup uyuşmadığı veya anne karnındaki
bebekten alınan doku örneğinin bebeğe mi, anneye mi ait olduğu gibi
sorulara yanıt bulunmasında kullanıldığını ifade ederek, şu bilgileri
verdi:
"Projede öğrencilerin getirdiği yenilik, şifrelenen DNA'nın
barkod haline getirilmesidir. Kişilerin kendilerine özgü şifreleri
barkodlanmış ve anahtarlık gibi taşınabilir hale getirilmiş.
Türkiye çapında oluşturulacak veri tabanı, barkod sisteminin
kullanımının önünü açar, farklı alanlarda faydalanılmasını sağlar.
Ancak projenin gerektirdiği kişilerin DNA şifrelerinin depolanmasının
etik olup olmadığı tartışılır."
Konu: DNA'yı şifreleyerek barkoda dönüştüren proje 
Çarş. Tem. 09 2008, 17:39
